Recenzja wydawnicza książki dr. Konrada Juszczyka pod tytułem „Mądrość metafory, czyli komunikacyjny model metafory kognitywnej”.
Moja opinia o przygotowywanej do druku książce Pana dr. Konrada Juszczyka jest w najwyższym stopniu pozytywna. Autor przedstawia w niej badania mające na celu połączenie teorii i metod dotyczących metafory i komunikacji oraz praktyki związanej z wykorzystaniem wyrażeń metaforycznych w pracy coacha jako doradcy zawodowego. Jako psychologa i praktykującego coacha wątek aplikacyjny wzbudził moje szczególne zainteresowanie.
W pierwszej części monografii (rozdział 1. i 2.) Autor przedstawia założenia teoretyczne, filozoficzne i motywację do przeprowadzenia badań, dokonując niezwykle wnikliwego przeglądu modeli komunikacji oraz teorii i badań nad metaforą.
Część druga monografii (rozdział 3., 4. i 5.) zawiera prezentację badań własnych Autora, których celem było zebranie multimodalnych wyrażeń metafor konceptualnych i zbadanie zależności pomiędzy ich występowaniem a synchronią i spójnością zachowań niewerbalnych w dialogu pomiędzy coachem i jego klientem. Poddany analizie materiał badawczy był bardzo obszerny – nagrano ponad 100 sesji coachingowych z udziałem kilku coachów i kilkudziesięciu uczestników jako klientów, przetranskrybowano prawie 200.000 wyrazów w 150.000 wypowiedzi trwających w sumie 33 godziny. Podjęcie się analizy autentycznych wypowiedzi użytkowników języka w interakcji zasługuje na szczególne uznanie – stanowi bowiem ogromne wyzwanie badawcze i dlatego jest niezwykle rzadko podejmowane. Opracowanie przy tej okazji metod identyfikacji i interpretacji metafor werbalnych stanowi wartość samą w sobie. Zebrany w ten sposób korpus wypowiedzi, będący częścią mówionego języka naturalnego, posłużyć może jako materiał do stworzenia modelu ogólnego języka mówionego, oraz komunikacji w coachingu i komunikacji w ogóle. Celem badań było także wykazanie, jakie procesy myślowe uruchamia u klientów prowadzący rozmowę i jaką rolę odgrywa w nich myślenie metaforyczne. Jako teorię wyjściową przyjęto jedną z ważniejszych współcześnie teorii – teorię metafory pojęciowej Lakoffa i Johnsona. Wyniki przeprowadzonych przez Autora analiz statystycznych potwierdziły zależność występowania wyrażeń metaforycznych od powtarzania słów i gestów uczestników przez coacha, co sugeruje, że naśladowanie czyichś zachowań sprzyja kreatywności i ułatwia rozmawianie. Celem dalszych analiz była rekonstrukcja metafor konceptualnych i przedstawienie modeli metafory w postaci schematów: kwadratu metaforycznego, klepsydry i finalnie komunikacyjnego modelu metafory kognitywnej.
Literatura, do której odwołuje się Autor, to zarówno pozycje najnowsze, jak i klasyczne teksty powstałe wiele lat temu, ale które wyznaczyły kierunki myślenia badaczy zajmujących się językoznawstwem kognitywnym i korpusowym. Znajdziemy tu zatem rzetelny przegląd literatury tematu, dodatkowo wzbogacony cennymi uwagami i komentarzami Autora.
Książka napisana jest w sposób przystępny. Każde specjalistyczne pojęcie jest jasno wyjaśnione, ale bez uproszczeń, które spłycałyby tekst. Zawarto w niej również ilustracje, tabele i wykresy, które dodatkowo ułatwiają zrozumienie treści, pomagają dokonać porównań i podsumowań.
Reasumując, monografia wypełnia istotną lukę w literaturze, gdyż brakuje publikacji o metaforze mówionej, a więc opartej na materiale z nagrań i transkryptów. Ponadto książka porządkuje informacje na temat multimodalnej komunikacji międzyludzkiej, odnosząc się również do specyficznego kontekstu relacji coachingowej, co z pewnością zainteresuje zarówno językoznawców, jak i praktyków coachingu. Gorąco rekomenduję jej wydanie.
Autor recenzji:
dr Jacek Kozłowski
Doktor psychologii, wieloletni pracownik naukowy Instytutu Psychologii Uniwersytetu Gdańskiego (1996-2014), stypendysta The Reserch Council of Norway na Uniwersytecie w Oslo (1996), wykładowca na licznych wyższych uczelniach w Polsce (m.in. Uniwersytet SWPS, Uniwersytet Warszawski, Uniwersytet Jagielloński, Wyższa Szkoła Menadżerska w Warszawie). Akredytowany coach International Coach Federation (ICF), w latach 2014-15 Prezes Zarządu ICF Polska.